Ρόλοι του μαθητή κατά τη διάρκεια παραγωγής του γραπτού λόγου

Ρόλοι  του μαθητή κατά τη διάρκεια παραγωγής του γραπτού λόγου
Φάσεις παραγωγής του γραπτού λόγου.

   Ένα από τα ζητήματα που απασχολούν τους εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας είναι πως οι μαθητές τους θα βελτιώσουν την παραγωγή του γραπτού τους λόγου. Ιδιαίτερα στην εποχή μας όπου το διαδίκτυο έχει κυριεύσει στις ζωές μας και σπάνια πλέον χρησιμοποιούμε το χαρτί και το μολύβι για να εκφραστούμε ή ακόμη κι αν γίνεται αυτό, ο γραπτός λόγος είναι «φτωχός».

   Για την γραφή λοιπόν ενός επικοινωνιακού κειμένου ο μαθητής θα πρέπει να μάθει να συνδυάζει και να διαχειρίζεται αρμονικά δύο ρόλους:  τον ρόλο του συγγραφέα- δημιουργού και το ρόλο του γραμματέα – γραφέα (Graham & Mac Arthur, 1991∙Gerber, 1993).

   Ως συγγραφέας – δημιουργός, ο μαθητής, θα πρέπει να γεννήσει ιδέες, να θέσει πλαίσια μέσα στα οποία θα κινηθεί, να ορίσει το ακροατήριο του, να αναζητήσει και να θέσει τα πλαίσια και τις ανάγκες του κειμένου που γράφει, να φροντίσει το κείμενο του να είναι αποτελεσματικό. Ακόμη, να αποφασίσει ποια στρατηγική θα ακολουθήσει.

   Επιπλέον σε αυτή τη φάση, ένας έμπειρος συγγραφέας, καθώς γράφει, μπορεί να επαναπροσδιορίσει τους στόχους του, να αξιολογήσει το κείμενο του, αναλαμβάνει δηλαδή όλο ή σχεδόν το γνωστικό και μεταγνωστικό φορτίο που χρειάζεται για την παραγωγή του γραπτού λόγου. Ο έμπειρος «συγγραφέας» είναι ικανός να θέσει μεταγνωστικά ερωτήματα στον εαυτό του σχετικά με το κείμενο, να το επεξεργαστεί και να κάνει διορθώσεις στην προσπάθεια του να το ολοκληρώσει.( «Είναι έτσι αυτό που θέλω να γράψω;», «Πως αλλιώς θα μπορούσα να το διατυπώσω;», «Πως μπορώ να κάνω πιο κατανοητό το κείμενο μου στους αναγνώστες μου;»)

   Από την άλλη, ως συγγραφέας – γραφέας, ο μαθητής οπτικοποιεί και καταγράφει τις σκέψεις του, δηλαδή κάνει τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον σχεδιασμό του κάθε γράμματος, της κάθε λέξης, της κάθε πρότασης και παραγράφου. Αφήνει τις αποστάσεις που χρειάζεται, γνωρίζει τους γραμματικοσυντακτικούς και ορθογραφικούς κανόνες, τα σημεία στίξης και τα δομικά στοιχεία του είδους που επιχειρεί να γράψει. Σε αυτή τη φάση, σύμφωνα με τους Graham, Schwartz, Mac Arthur(1993), με την βοήθεια του εκπαιδευτικού ο μαθητής θα μπορέσει να δομήσει τις απαραίτητες δεξιότητες, που θα του επιτρέψουν να χρησιμοποιεί τον γραπτό λόγο στο σχολείο και στις καθημερινές του δραστηριότητες.

   Ερευνητές από τον χώρο της ψυχολογίας έχουν εντοπίσει τις φάσεις που ακολουθεί η παραγωγή του γραπτού λόγου, δηλαδή είναι: η φάση του σχεδιασμού, της πρώτης καταγραφής και της βελτίωσης- έκδοσης (Graves, 1994∙ Eliot, 1994∙ Scardamalia & Bereiter, 1987).

   Κατά την διάρκεια του σχεδιασμού ο συγγραφέας επιχειρεί να ανακαλέσει μια πληροφορία από την μνήμη του και στην συνέχεια να την οργανώσει έτσι ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες του κειμένου του (Faigley, Cherry, Jolliffe, & Skinner, 1985∙Lenner,1997∙Higgins, Flower,& Pertaglia, 1992). Να σημειωθεί εδώ, πως όσο πιο απαιτητικό είναι το θέμα που επιχειρεί να γράψει ο συγγραφέας και όσο λιγότερο βιωματικό, τόσο πιο επίπονη είναι η διαδικασία. Η φάση αυτή περιλαμβάνει τρία βήματα, την στοχοθεσία (α.το ακροατήριο στο οποίο θα απευθύνεται το κείμενο, β.το είδος του κειμένου, γ.τις προθέσεις ή τον σκοπό του κειμένου), την γέννηση ιδεών και την οργάνωση τους.

   Ακολουθεί η φάση της πρώτης καταγραφής, όπου επικρατεί ένας καταιγισμός ιδεών, όπου ο συγγραφέας γράφει μια μια τις ιδέες του σχετικά με το θέμα που πρόκειται να γράψει. Στην φάση αυτή χρειάζεται να επικεντρώσει την προσοχή του πρωτίστως στο περιεχόμενο, με σκοπό το κείμενο του να αποκτήσει μορφή( Richect et al., 1996). Καθήκον του εκπαιδευτικού είναι να ενθαρρύνει και να καθοδηγήσει τους μαθητές του ώστε να εστιάσουν στην παραγωγή ιδεών  και στην ταχύτατη καταγραφή τους (σε αυτή την περίπτωση βοηθάνε τα σχεδιαγράμματα, ο πρόχειρος σχεδιασμός, οι λέξεις κλειδιά, οι συνδετικές λέξεις κ.α. ).

   Τελευταίο στάδιο για την ολοκλήρωση του κειμένου, είναι η φάση της βελτίωσης και της έκδοσης, της τελικής του μορφής δηλαδή. Ο συγγραφέας εδώ κάνει βελτιώσεις και διορθώσεις σε όλο το φάσμα του κειμένου, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που είχε θέσει στην πρώτη φάση.

  Και τα τρία στάδια λοιπόν, έχουν τον ρόλο τους στην παραγωγή γραπτού κειμένου και καλό θα ήταν ο συγγραφέας σε όποια ηλικία και αν είναι να τα έχει στο νου του, γιατί μόνο τότε το κείμενο του θα είναι «σωστό». Οι μαθητές ωστόσο με μαθησιακές δυσκολίες δυσκολεύονται πολύ να κρατήσουν αυτή την συνοχή γι’αυτό και αντιλαμβανόμαστε πολλές φορές την διαφορά στα κείμενα των μαθητών μας. Καλό είναι, να κάνουμε γνωστό σε όλους τους μαθητές μας αυτό τον τρόπο γραφής και να δουλεύουμε με αυτόν, μόνο έτσι θα έχουμε «όμορφα» κείμενα και αξιόλογους «συγγραφείς»...

            Επιμέλεια: Λάλου Σπυριδούλα –Μαρία
Εκπαιδευτικός

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Σπαντιδάκης Ιωάννης, 2011 «Προβλήματα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής Ηλικίας»

-Graham & Mac Arthur, 1991∙Gerber, 1993

-Graham, Schwartz, Mac Arthur, 1993

-Graves, 1994∙ Eliot, 1994∙ Scardamalia & Bereiter, 1987

-Faigley, Cherry, Jolliffe, & Skinner, 1985∙Lenner,1997∙Higgins, Flower,& Pertaglia,   1992

-Richect et al., 1996