Ρομά και Σχολείο

   Στο παρόν άρθρο, έχω σκοπό να αναφερθώ σε ένα θέμα αρκετά παραμελημένο από τους εκπαιδευτικούς και την κοινωνία. Φυσικά αναφέρομαι στο θέμα των Ρομά/Τσιγγάνων και το σχολείο.

   Οι όροι  Ρομά/Τσιγγάνοι αποτελούν μία ομπρέλα κάτω από την οποία περικλείουμε διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες. Ο όρος «τσιγγάνος» κατά τους Liégeois & Gheorghe, αναφέρεται «σε εθνοτικές ομάδες που σχηματίστηκαν από τη διασπορά ομάδων εμπόρων, νομάδων και άλλων από την Ινδία, από το 10^ο αιώνα και μετά, και την ανάμειξή τους με ευρωπαϊκές και άλλες ομάδες κατά τη διάρκεια της διασποράς τους» .

   Θα ήθελα στο σημείο αυτό να τονίσω πως πολλά από τα στερεότυπα που έχουν οι μη Ρομά για τους Ρομά δεν έχουν να κάνουν τελικά με την καταγωγή τους αλλά με τις συνθήκες διαβίωσης του. Το συναντάμε ωστόσο και σε άλλους πληθυσμούς καθώς πριν περίπου 50-60 χρόνια η ελληνική κοινωνία είχε πολλά κοινά με τον τρόπο που ζουν σήμερα οι Ρομά.

   Ρομά και Εκπαίδευση

  Τα εμπόδια του κράτους

• Το ελληνικό κράτος, παρά το δημοψήφισμα του ΟΗΕ το 1954 περί πολιτογράφησης τους, δεν έκανε καμία ενέργεια μέχρι το 1989. Για να εγγραφεί ένα παιδί στο σχολείο, χρειάζονται έγγραφα, τα οποία το ελληνικό κράτος δεν παρέχει στους ανθρώπους αυτούς.

Σαφώς πρέπει να αναφέρουμε, για να μην είμαστε αφοριστικοί, πως το κράτος πλέον προσφέρει επίδομα για την φοίτηση των παιδιών Ρομά στο σχολείο.

• Παρά την αύξηση των εγγραφών Ρομά στο σχολείο, τα τελευταία χρόνια, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός πως τα πρωτεύοντα προβλήματα τους σχετίζονται με βασικές ανάγκες που πολλοί Έλληνες έχουν λυμένα, όπως η στέγαση και η τροφή. Η εκπαίδευση σε μία τέτοια περίσταση, αναμένουμε να έρθει σε 2^η μοίρα. Η ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ των γονέων για την μόρφωση των παιδιών, που εν μέρει αποτελεί μία πραγματικότητα, έχει να κάνει με την δική τους ελλειμματική εκπαίδευση αλλά και με τις δυσκολίες του βιοπορισμού τους.
• Το εκπαιδευτικό σύστημα, προσπάθησε να εντάξει τα παιδιά αυτά στα ελληνικά σχολεία, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου πληθυσμού που ζει ανάμεσα σε 2 γλώσσες και 2 πολιτισμούς. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γλώσσα. Τα παιδιά αυτά στο σπίτι τους μιλούν άλλη γλώσσα από αυτή που μαθαίνουν στο σχολείο, όμως δεν υπάρχει κάποια πρόβλεψη και κάποια παροχή για την ιδιαιτερότητα αυτή.

          Συμμαθητές

•     Τα στερεότυπα δυστυχώς καλά κρατούν και η ρατσιστική συμπεριφορά προς τους μαθητές αυτούς είναι ιδιαίτερα έντονη. Τα παιδιά αυτά δέχονται σωρεία χαρακτηρισμών απλά και μόνο επειδή είναι Ρομά. Αυτά τα τραύματα, χαράσσονται μέσα στα παιδιά τα οποία δεν θεωρούν το σχολείο σύμμαχο τους για ένα διαφορετικό μέλλον, αλλά εχθρό τους. 
•      Παρόλο που στο συγκεκριμένο άρθρο δεν γράφω ψυχαναλυτικά, θα ήθελα να αναδείξω μία παράμετρο, αυτή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας και αυτή της μάθησης. Με απλά λόγια, όταν από την ηλικία των 4 ετών όλοι προσδοκούν από εσένα και σε αντιμετωπίζουν ήδη σαν «κακό» παιδί, μαθητή, άνθρωπο, όταν σε τοποθετούν στο περιθώριο, είναι πολύ πιθανό να αποδεχτείς και να φορέσεις ακριβώς αυτό το κοστούμι.

 Εκπαιδευτικοί

• Βασικός είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην ένταξη των μαθητών αυτών.Η προσωπική μου εμπειρία λέει πως τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη καχυποψία και προκατάληψη ακόμη και από τους εκπαιδευτικούς. Συχνά ακούμε τη φράση «δεν νοιάζονται οι γονείς, θέλουν μόνο το επίδομα» πράγμα το οποίο μπορεί να έχει μία δόση αλήθειας, αυτό όμως δεν δικαιολογεί την αντίστοιχη αδιαφορία και από τον εκπαιδευτικό.  

Σχολική Διαρροή

• Τα περισσότερα παιδιά Ρομά μετά το δημοτικό σταματούν το σχολείο. Κάποιες από τις αιτίες είναι η αρνητική εμπειρία των παιδιών στο δημοτικό, η ανάγκη για εργασία για να συντηρηθεί η οικογένεια, οι συχνές αλλαγές κατοικίας.

   Κλείνοντας θα ήθελα να αναρωτηθούμε: κατά πόσο συμβάλλουμε όλοι στην περιθωριοποίηση των παιδιών Ρομά; Τους δίνουμε ίσες ευκαιρίες με τα άλλα παιδιά; Μήπως και οι αρνητικές συμπεριφορές τους σχετίζονται με τα στερεότυπα και τον ρατσισμό που δέχεται ο συγκεκριμένος πληθυσμός από αυτή την τρυφερή ηλικία;

Επιμέλεια: Αδαμοπούλου Κωνσταντίνα

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/ Ψυχολόγος BSc, MSc

Follow & Like: Αδαμοπούλου Κωνσταντίνα-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/ Ψυχολόγος BSc, MSc

Teacher's Blog