Το παιδικό ιχνογράφημα και η χρήση του

Καθημερινά τα παιδιά απολαμβάνουν να περνούν τον χρόνο τους ζωγραφίζοντας. Μέσα από την ζωγραφική εκφράζονται, σχεδιάζουν και χρωματίζουν πράγματα που αγαπούν ή και όχι, πράγματα που θέλουν να ζήσουν ή έχουν ζήσει, πράγματα που τους άρεσαν ή και όχι.

Η παιδική ζωγραφιά φαίνεται ότι χρησιμεύει και σε άλλα επίπεδα έκφρασης του παιδιού. Στο πλαίσιο µιας θεραπευτικής διαδικασίας το σχέδιο αποτελεί ένα µέσο για το παιδί να φέρει, να ανασύρει συναισθήματα, εμπειρίες, αλλά και να λύσει προβλήματα (Rudolph & Arheim, 1974).

Ο Lowenfeld (1947) επεσήµανε ότι το παιδί µέσα από τη ζωγραφιά, την κατασκευή, ενώνει διαφορετικά στοιχεία του περιβάλλοντος για να φτιάξει ένα σύνολο µε νόηµα. Η επιλογή που κάνει, ο τρόπος που τα συνενώνει, δείχνει ότι το παιδί δίνει µια εικόνα του εαυτού του.

Τρόποι µε τους οποίους τα παιδιά χρησιμοποιούν το υλικό που έχουν στη διάθεσή τους, κατά την Κramer (1971):

1.     Προκαταρκτικές ενέργειες: µουντζούρες  και εξερεύνηση µε την αφή. Αυτή η δράση αποτελεί µια θετική και εγω-συντονική εµπειρία.
 
2.  Χαώδης έκφραση: άδειασµα των χρωµάτων, πιτσιλίσµατα, καταστροφική συµπεριφορά που οδηγεί σε απώλεια ελέγχου.
 
3.      Η ζωγραφική στην υπηρεσία της άµυνας: στερεοτυπική επανάληψη, αντιγραφή, ξεπατίκωµα.
 
4.      Εικονογραφήματα.
 
5.     Μορφοποιημένη έκφραση ή εικαστικό έργο: παραγωγή συμβόλων που εξυπηρετούν την αυτό-έκφραση και την επικοινωνία.

 

Τα στάδια της καλλιτεχνικής ανάπτυξης

1. Στάδιο µουντζουρώµατος (2-4 ετών). Η ζωγραφιά σε αυτό το στάδιο χαρακτηρίζεται από έλλειψη οργάνωσης, ευθείες και κυκλικές γραµµές. Στην ηλικία των 4 ετών το παιδί αρχίζει να τα κατονοµάζει.

 

2. Προσχηµατικό στάδιο (4-7 ετών). Η ζωγραφιά χαρακτηρίζεται από παραστατικά σύµβολα, ειδικά υποτυπώδεις ανθρώπινες µορφές.

 

3. Σχηµατικό στάδιο (7-9 ετών). Σε αυτό το στάδιο παρατηρείται η ανάπτυξη των παραστατικών συµβόλων, η σύνθεση, το χρώµα για συγκεκριµένα αντικείµενα και συγκεκριµένες φόρµες για τους ανθρώπους.

 

4. Στάδιο αναδυόµενου ρεαλισµού (9-11 ετών). Σε αυτό το στάδιο είναι καλύτερη η αποτύπωση της προοπτικής και των χρωµάτων στη φύση, ενώ αυξάνεται η ακαµψία στην εικαστική έκφραση.

 

5. Στάδιο του ψευτο-ρεαλισµού (11-13 ετών). Παρατηρείται ενίσχυση της επίγνωσης των ανθρώπινων µορφών και του περιβάλλοντος. Τελειοποίηση της καρικατούρας.

6.  Περίοδος των αποφάσεων (εφηβεία). Παρατηρείται σύνθετη έκφραση και πολλά παιδιά µπορεί να µην φτάσουν ποτέ σε αυτό το στάδιο.

Κλείνοντας, θα αναφερθούμε στα γενικά στοιχεία αξιολόγησης των σχεδίων στα παιδιά που ίσως χρήζουν της προσοχής μας:

·       Πολύ έντονο και επαναλαμβανόμενο σβήσιμο.

·       Θέση ζωγραφιάς.

·       Πίεση στο χαρτί.

·       Μέγεθος σχεδίου.

·       Υπερβολική σκίαση.

·       Διαταραχή της συμμετρίας.

·       Φτωχή σύνδεση με την πραγματικότητα.

·       Χρήση μόνο μαύρου χρώματος.

Μπορεί η παιδική ιχνογραφία να είναι μέσω διασκέδασης, αλλά είναι και εργαλείο αξιολόγησης διαφόρων συνθηκών που ίσως βιώνουν τα παιδιά.

Επιμέλεια: Λάλου Σπυριδούλα Μαρία

Εκπαιδευτικός

Follow & Like: Teacher's Blog

Βιβλιογραφία:

Burt, C. (1921). MentαZ αnd schoZαstic tests. London: P.S. King & Son. Goodenough, F. (1926). Meαsurement ofinteZZigence by drαwings. New York, Brace & World.

Kellogg, R. (1969). AnαZyzing chίldren's αrt. Palo Alto: Mayfield. Κρότι, Ε., & Μάνι, Α. (2003). Πώς να ερµηνεύουµε τα παιδικά σχέδια. Η κρυφή γλώσσα των παιδιών. Αθήνα: Καστανιώτης.

Machover, Κ. (1949). PersonαZity projection in the drαwing of the humαn figure. Springfield: C. Thomas.

Malchiodi, C.A. (2001). Κατανοώντας τη ζωγραφική των παιδιών (Επ. Εκδ. Ν. Αναγνωστοπούλου). Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα.

Neale, L.E., Rosal, M.L. (1993). What can art therapists leam [orm the research οη projective drawings techniques [or children: Α review. The αrts in psychotherαpy, 20,37-49. 

Oster, Ο., & Gould, Ρ. (1987). Using drαwings in αssessment αnd therαpy. New Υork: Brunner/Mazel.

Steele, Β. (1997). Trauma response kit: short term intervention model.

Grosse Pointe Woods: Institute [or trauma and Loss ίη Children. 

Winner, Ε. (1982). Invented worZds: The psychoZogy of the Arts.

Cambridge: Harvard University Press.

Winnicott, D. (1971). Playing αnd reality. New York.