Το συμβολικό παιχνίδι και η αξία του για την ανάπτυξη του παιδιού

Το παιχνίδι είναι μια σύνθετη διαδικασία, που συμβάλλει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού αλλά και στην ψυχική του ισορροπία. Μέσα από το παιχνίδι τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη δημιουργικότητά τους και να καλλιεργούν τη φαντασία τους αφού μέσω αυτού εξερευνούν και αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον γύρω τους. 

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική προσέγγιση (Freud 1964), το παιχνίδι αποτελεί ένα ασφαλές πλαίσιο στο οποίο τα παιδιά μπορούν να αποδεσμευτούν από τους περιορισμούς της πραγματικότητας, να επεξεργαστούν εσωτερικές συγκρούσεις, να εκφράσουν απωθημένες επιθυμίες, να διαχειριστούν τα άγχη και τις αγωνίες του, να εκφράσουν «απαγορευμένα» συναισθήματα και συμπεριφορές και να επανα-κατασκευάσουν την πραγματικότητα, ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες και φαντασιώσεις τους.

Η αναπτυξιακή θεωρία (Piaget, 1951) αναφέρει 3 στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού: 1^ο  το αισθησιοκινητικό παιχνίδι ή παιχνίδι άσκησης που κυριαρχεί στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής, 2^ο  το συμβολικό παιχνίδι, από το τρίτο ως το έκτο έτος, και τέλος 3^ο  το κοινωνικό παιχνίδι, που εμφανίζονται μετά το έβδομο έτος της ηλικίας των παιδιών.

Στο συμβολικό παιχνίδι το παιδί υποδύεται ρόλους, φοράει ρούχα για να ενισχύσει το παιχνίδι του, μοιράζει ρόλους στους φίλους του, γίνεται ελεύθερη επέκταση του χειρισμού των αντικειμένων, των συναισθημάτων και των εμπειριών των παιδιών με τρόπο συμβολικό. Το κάθε αντικείμενο γύρω του παίρνει μορφή και πολλές φορές διαφορετική π.χ. μια κούτα μπορεί να γίνει αυτοκίνητο ή μαγικό χαλί.

Κύριο χαρακτηριστικό στο συμβολικό παιχνίδι είναι η μίμηση και η αναπαράσταση. Το παιδί βάζει στο αυτί του το χειριστήριο της τηλεόρασης και κάνει πως μιλάει στο τηλέφωνο, «παίρνει τηλέφωνο» την γιαγιά και μιλάνε.

Ποια είναι τα οφέλη του συμβολικού παιχνιδιού για το παιδί;

Το συμβολικό παιχνίδι βοηθάει το παιδί να:

·       Αναπτύσσει τη φαντασία του.

·       Αναπτύσσει την κοινωνικότητά,  τη συνεργασία, την ακολουθία κανόνων, την αποφυγή ανεπιθύμητων συμπεριφορών κλπ.

·       Ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του.

·       Οργανώσει και να διαχειρίζεται τον χώρο και τον χρόνο του.

·       Να δημιουργήσει σενάρια με πλοκή.

·        Εξελίσσει τον λόγο του.

·        Να ενισχύσει την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων καθώς και την ενσυναίσθησή του.

·        Εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του π.χ. φόβους, ανησυχίες, στρες.

·       Εξελίσσει και να βελτιώνει την μνήμη του.

·       Αναπτύσσει την παρατηρητικότητά του.

Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως το συμβολικό παιχνίδι είναι σπουδαίο και πολυδιάστατο για την ανάπτυξη του παιδιού μαζί με το αισθητηριακό και το κοινωνικό παιχνίδι. Αφιερώστε χρόνο στα παιδιά σας για δημιουργικό παιχνίδι, ελεύθερο και αυθόρμητο και αυτό θα σας αποζημιώσει. Το παιχνίδι έχει σπουδαίο ρόλο στην ζωή όλων μας!

Παιγνιοθεραπεία: Το παιχνίδι και η θεραπευτική του ιδιότητα

Επιμέλεια: Λάλου Σπυριδούλα Μαρία

Εκπαιδευτικός

Follow & Like: Teacher's Blog

 

 

 

Πως αντιλαμβάνονται τον θάνατο τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους

    Απώλεια είναι όταν το παιδί χάνει κάτι που έχει μεγάλη συναισθηματική και σωματική αξία για εκείνο καθώς ακόμη είναι άμεσα συνδεδεμένο με την επιβίωση του. Είναι μία εμπειρία που επηρεάζει το κάθε παιδί διαφορετικά, ανάλογα με την προσωπικότητα, τις εμπειρίες, την ηλικία, την οικογένεια αλλά και το στάδιο ανάπτυξής του.

 Βρέφος

Το βρέφος δεν αντιλαμβάνεται την έννοια του θανάτου, ωστόσο νιώθει την αλλαγή της συμπεριφοράς των σημαντικών του προσώπων. Μία θλιμμένη μητέρα για παράδειγμα, δεν φροντίζει το ίδιο το μωρό της. Το βρέφος σε αυτή την αλλαγή απαντά με κλάματα, διαταραχή ύπνου και φαγητού.

 2-3 ετών

Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία περνάνε το στάδιο του εγωκεντρισμού και πιστεύουν πως όλα περιστρέφονται γύρω από εκείνα. Τους είναι δύσκολο να διαχειριστούν αφηρημένες έννοιες όπως αυτή του θανάτου. Οι συχνότερες αντιδράσεις στο πένθος είναι ο εκνευρισμός, το άγχος, οι διαταραχές ύπνου, το κλάμα και τέλος η προσκόλληση.

 4-7 ετών

Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία αποκτούν μία αίσθηση αυτονομίας και ξεκινούν την εξερεύνηση του κόσμου. Το γνωστικό τους επίπεδο έχει αναπτυχθεί και η φαντασία τους επίσης. Πλάθουν ιστορίες γύρω από τον θάνατο, ακόμη μπορεί να πιστεύουν ότι εκείνα ευθύνονται για τον θάνατο του προσώπου. Τέλος, δεν μπορούν ακόμη να αντιληφθούν τη μη αναστρεψιμότητα του γεγονότος.

7-11 ετών

Η αντίληψη της αφηρημένης έννοιας του θανάτου σε αυτές τις ηλικίες είναι καλύτερη, ωστόσο θέλουν ακόμη να πιστεύουν ότι είναι αναστρέψιμος. Υπάρχει σταδιακή κατανόηση για την μονιμότητα του γεγονότος, το οποίο τους προκαλεί θλίψη, οργή, λύπη, απελπισία, ανακούφιση, φόβο.

 12 ετών έως την εφηβεία

Σε αυτές τις ηλικίες τα παιδιά αντιλαμβάνονται πλήρως την έννοια του θανάτου και των συνεπειών του. Οι αντιδράσεις θυμίζουν αυτές των ενηλίκων.

  Οι άνθρωποι δυσκολεύονται να δεχτούν την ιδέα του τέλους και της απώλειας αγαπημένων προσώπων, ωστόσο έτσι είναι ο κύκλος της ζωής. Δεν βοηθάει να τον αγνοούμε και να τον σπρώχνουμε στο υποσυνείδητο. Πρέπει να μιλάμε γι’ αυτόν ακόμη και στα παιδιά μας. Δεν τα προστατεύουμε αν τα απομακρύνουμε από τέτοιες καταστάσεις, ίσα ίσα που δεν τα προετοιμάζουμε για την ζωή.

 

Επιμέλεια : Λάλου Σπυριδούλα Μαρία

Εκπαιδευτικός

Follow & Like:Teacher's Blog

Πηγές

Παιγνιοθεραπεία, Ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για παιδιά και εφήβους 2, Τατιάνα Ρόμπερτσον, εκδόσεις «Το Έρμα»

Παιδική μοναξιά - Μοναχικότητα

    Η μοναχικότητα είναι μία ανθρώπινη κατάσταση η οποία βοηθάει το άτομο να διατηρήσει, να επεκτείνει και να βαθύνει την προσωπικότητά του. Όταν όμως οι άνθρωποι αρνούνται ή φοβούνται να αισθανθούν τη μοναχικότητά τους, είναι διότι υποσυνείδητα έμαθαν να τη βιώνουν με αρνητικό τρόπο.

   Κατά τον Cicioppo και τον Patrick (2008) οι άνθρωποι αισθάνονται μοναξιά λόγω τριών βασικών παραγόντων: α. έλλειψη κοινωνικής επαφής, β. δυσκολίες στη ρύθμιση του συναισθήματος και γ. διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας.

   Σχετικά με τη παιδική μοναξιά, υπάρχουν διάφορα αίτια που μπορούν να οδηγήσουν σε αυτή. Τα παιδιά ωστόσο θα νιώσουν μοναξιά σε κάποια φάση της ζωής τους. Τα παιδιά που αισθάνονται τον περισσότερο καιρό μοναξιά είναι γιατί έχουν αρνητική αυτοεικόνα, με συναισθήματα ντροπής και ανασφάλειας.

   Τα αίτια που οδηγούν την παιδική μοναχικότητα είναι:

·         Σχέση παιδιού – γονέα /φροντιστή

·         Συναισθηματική και σωματική κακοποίηση, παραμέληση ή εγκατάλειψη

·         Άγχος

·         Χαμηλή αυτοεκτίμηση

·         Δυσκολία συγκέντρωσης

·         Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές

·         Συγκρούσεις στην οικογένεια

·         Γονείς που δουλεύουν πολλές ώρες

·         Βίαιη μετακόμιση

·         Θάνατος, απώλεια ενός προσώπου

·         Διαζύγιο

·         Σχολικό περιβάλλον, σχολικός εκφοβισμός

   Καλό θα ήταν να υπάρξει θεραπευτική και συμβουλευτική παρέμβαση όσο το δυνατόν νωρίτερα αν τυχόν εντοπιστεί παιδική μοναχικότητα. Σκοπό θα έχει να αποφευχθεί η κοινωνική απομόνωση του παιδιού, ακόμη και στο σχολείο. Μέσα από τη θεραπεία το παιδί έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την προσωπική του δύναμη, να εγκαταλείψει την αρνητική αυτοεικόνα και να αρχίσει να στέλνει θετικά μηνύματα στον εαυτό του.

 

Επιμέλεια: Λάλου Σπυριδούλα Μαρία

Εκπαιδευτικός

Follow & Like:Teacher's Blog

Διάβασε επίσης: Παιγνιοθεραπεία: Το παιχνίδι και η θεραπευτική του ιδιότητα

Πηγές

Cicioppo και τον Patrick (2008)

Παιγνιοθεραπεία, Ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για παιδιά και εφήβους 2, Τατιάνα Ρόμπερτσον, εκδόσεις «Το Έρμα»

Παιγνιοθεραπεία: Το παιχνίδι και η θεραπευτική του ιδιότητα

   Πόσες φορές έχετε και εσείς αναλογιστεί τα παιδικά σας χρόνια; Τα παιχνίδια που κάνατε μόνοι σας, με τους γονείς σας, τα αδέρφια και τους φίλους σας; Γιατί όχι και με τα παιδιά σας. Το παιχνίδι είναι η φύση του παιδιού αφού ακόμη και οι λέξεις έχουν την ίδια ρίζα. Παιδί ίσον παιχνίδι, έκφραση, χαρά, δημιουργικότητα.

   Το παιχνίδι όπως έχει γίνει γνωστό τα τελευταία χρόνια έχει θεραπευτική ιδιότητα, γι’αυτό και χρησιμοποιείται με σκοπό την ανακάλυψη του τραύματος και την ίαση της ψυχής. Ένα παιδί λοιπόν μπορεί να ξεκινήσει θεραπεία με εργαλείο το παιχνίδι ύστερα από το 5^ο έτος , αφού δηλαδή έχει αναπτύξει το συμβολικό παιχνίδι κατά τον Piaget. Η θεραπεία είναι για όλες τις ηλικίες, μικρούς και μεγάλους. Επίσης, μπορεί να είναι ατομική ή και ομαδική με «αρχηγό» το παιδί. Εκείνο κατευθύνει την ροή της θεραπείας και όχι ο θεραπευτής με εκφράσεις της μορφής «Σήμερα θα κάνουμε…».

   Η θεραπεία που στηρίζεται στο παιχνίδι έχει διάρκεια 45 λεπτά και ενδείκνυται σε περιπτώσεις παιδιών με :

·         Κρίσεις θυμού

·         Ζήλια

·         Άγχος αποχωρισμού

·         Προβλήματα στην λεκτική επικοινωνία

·         ΔΕΠ-Υ

·         Αυτισμό

·         Αντικοινωνική συμπεριφορά

·         Διαταραχή ύπνου/ όρεξης

·         Άγχος

·         Πένθος

·         Νυχτερινή ενούρηση

·         Περιθωριοποίηση

·         Εκφοβισμό

·         Τραύματα

·         Σχολικές επιδόσεις/απουσίες

·         Αναπτυξιακή καθυστέρηση

·         Ενδοοικογενειακή βία.

   Σημαντικό ρόλο στην θεραπεία επίσης παίζει ο θεραπευτής, ως ένας ιδιαίτερος ενήλικας. Ο θεραπευτής οφείλει να μην έχει κατευθυντικό ρόλο, να είναι απελευθερωμένος από στερεότυπα και προκαταλήψεις. Επίσης, πέρα από την ευγένεια, το χαμόγελο και την καθαρότητα που οφείλει να έχει, καλό θα ήταν σε κάθε συνεδρία να αναζητά έναν διαφορετικό και ενδιαφέρον τρόπο να γίνεται μοναδικός και ελκυστικός. Να είναι ο ξεχωριστός ενήλικας που θέλει να βλέπει το παιδί.

   Συμπεραίνουμε λοιπόν πως το παιχνίδι βοηθάει το παιδί να χτίσει την προσωπικότητά του, να μαθαίνει κανόνες, να τονώνει την αυτοπεποίθηση του, να παίζει χωρίς επιπλήξεις, εντολές, περιορισμούς αλλά και όρια. Το παιχνίδι βοηθάει στον εντοπισμό των τραυμάτων της ψυχής και στην ίαση του. Μην το υποτιμάτε. Το παιχνίδι είναι για όλες τις ηλικίες. Παίξτε και γεμίστε τις ψυχές σας χαρά.

Επιμέλεια:

Λάλου Σπυριδούλα Μαρία

Follow & Like:Teacher's Blog

Πηγές

Σημειώσεις διαλέξεων σεμιναρίου του ομίλου ΕΥΔΟΚΙΜΟΣ «Παιγνιοθεραπεία», Ρούβαλη Γεωργία. 

Παιδικό τραύμα και πως αντιμετωπίζεται.

   Σύμφωνα με τους ειδικούς ψυχικής υγείας κάποιες ενέργειες μας μπορούν να βλάψουν το σώμα αλλά και την ψυχή ενός βρέφους. Το ψυχικό τραύμα μπορεί να δημιουργηθεί είτε από ένα μεμονωμένο γεγονός (π.χ. θάνατος, διαζύγιο), είτε από μια σειρά γεγονότων ή ακόμη και από χρόνιες καταστάσεις (π.χ. χρόνια σεξουαλική κακοποίηση) που βιώνονται από μέρους του παιδιού. Το παιδί αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το γεγονός και καταβάλλεται από μία αίσθηση έλλειψης ελέγχουν η οποία σωματοποιείται.

   Τα παιδιά που βιώνουν μία τραυματική εμπειρία σε βρεφική ηλικία, είναι δύσκολο να την εκφράσουν καθώς δεν έχουν αναπτύξει τον προφορικό λόγο. Έτσι το τραύμα περνάει στο ασυνείδητο. Αποθηκεύεται στη μνήμη, στην αμυγδαλή του εγκεφάλου, και μπορεί να επανέλθει στο συνειδητό ως ανάμνηση όταν το παιδί έρθει σε επαφή με κάποιο σχετικό με το τραύμα ερέθισμα (π.χ. ένας ήχος).

   Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στους δύο τύπους τραυμάτων. Το μεμονωμένο τραύμα, όπου αφορά ένα γεγονός όπως μία επίθεση, μια σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση, ένα ατύχημα, μία φυσική καταστροφή, έναν θάνατο κ.α. και το επαναλαμβανόμενο τραύμα, όπου μπορεί να είναι μια χρόνια κακοποίηση ή μια κατάσταση που έχει μεγάλη χρονική διάρκεια.

   Η αντίδραση σε τέτοιες καταστάσεις ποικίλει ανάλογα με το παιδί. Έτσι μία αντίδραση είναι η αποσύνδεση ή η άρνηση του τραυματικού γεγονότος, το παιδί προσπαθεί να αποφύγει το γεγονός, προσπαθεί να μην το σκέφτεται, κλείνεται στον εαυτό του και αποφεύγει τα συναισθήματά του. Ή το μετατραυματικό στρες. Τα παιδιά που βιώνουν έντονο στρες κατά τη διάρκεια ενός αρνητικού γεγονότος μπορεί να εμφανίσουν αργότερα συμπτώματα μετατραυματικού στρες. Αυτό το στρες εμφανίζεται ξανά και ξανά είτε με τη μορφή αναμνήσεων είτε με την μορφή εφιάλτη που κάνει το παιδί να βιώνει ξανά το τραυματικό γεγονός.

   Σημάδια μετατραυματικού στρες στα παιδιά:

·         Δυσκολίες στον ύπνο για αρκετές ημέρες.

·         Εφιάλτες που σχετίζονται με το τραύμα.

·         Άγχος αποχωρισμού, απροθυμία επιστροφής στο σχολείο και μαθησιακές δυσκολίες.

·        Φοβίες για διάφορα θέματα (π.χ. στο σχολείο, σε κάποιο ογκώδη άνθρωπο, σκηνές από την τηλεόραση, χρώματα).

·         Αμφιβολίες για τον εαυτό του, χαμηλή αυτοεκτίμηση, επιθυμία απόσυρσης.

   Η δική μας πρόταση για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης είναι το παιχνίδι. Το παιχνίδι είναι η φύση του παιδιού (και του ανθρώπου γενικότερα), το βοηθάει να εκφραστεί ελεύθερα, χωρίς τύψεις, ενοχές και αμφιβολίες. Η Παιγνιοθεραπεία λοιπόν ενδείκνυται και στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων. Το παιχνίδι είναι μία ασυνείδητη προσπάθεια να επεξεργαστούν, να ξεπεράσουν και να αναπτύξουν μια αίσθηση ελέγχου στη ζωή τους. Ασυνείδητα προσπαθεί μέσω της θεραπείας να ξεπεράσει το τραύμα του.

   Στόχος της Παιγνιοθεραπείας σχετικά με το τραύμα είναι να βοηθήσει το παιδί να δουλέψει το τραύμα του, για να αισθανθεί ότι και πάλι ορίζει τη ζωή του και έχει έλεγχο του εαυτού και των συναισθημάτων του. Μέσω της ασφάλειας που παρέχει ο θεραπευτής στο παιδί σταδιακά επανέρχεται ο έλεγχος και το παιδί ξαναβρίσκει τη δύναμη και τη χαρά του.

 

Επιμέλεια:

Λάλου Σπυριδούλα Μαρία,

Εκπαιδευτικός

 Follow & Like:Teacher's Blog

Πηγές: 

«Παιγνιοθεραπεία, Ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για παιδιά και εφήβους», Τατιάνα Ρομπερτσον, Β’ έκδοση, Το «Έρμα».