Ακόμα μια ιδιαίτερη σχολική χρονιά έφθασε στο τέλος της και, όπως κάθε χρόνο, η αγωνία μαθητών και καθηγητών μια ανάσα πριν τις εξετάσεις, κορυφώνεται! Προσωπικά, έβρισκα πάντα άσκοπες και ανώφελες τις συμβουλές περί διαχείρισης του άγχους. Αντιθέτως, όσο στέκομαι στο πλευρό των μαθητών μου, φροντίζω να τους υπενθυμίζω τους στόχους που είχαν θέσει για το ακαδημαϊκό τους μέλλον, αλλά και να τους τονίζω το πόσο περήφανη είμαι για τη διαδρομή αυτή που μοιράστηκαν μαζί μου μέχρι να καταλήξουν στην αίθουσα εξέτασης και να αναμετρηθούν με τα θέματα και τις δυνάμεις τους. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο θέλω να τονίσω πως θεωρώ πολύτιμο σύμμαχο την οργάνωση και την μεθοδικότητα της σκέψης σε ότι αφορά το γραπτό.
Χρήσιμα tips:
-
Μην βιαστείτε να ξεκινήσετε την ανάγνωση
του κειμένου. Δώστε στον εαυτό σας χρόνο να επικοινωνήσει με το κείμενο.
Εντοπίστε το περικείμενο. Διαβάστε προσεκτικά το εισαγωγικό σημείωμα, αν
υπάρχει, τον τίτλο, το όνομα του συγγραφέα, τον χρόνο έκδοσης. Τα στοιχεία αυτά
είναι η πυξίδα σας για να φτάσετε στο βάθος του κειμένου και να ερμηνεύσετε το
ιστορικό-κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο του συγγραφέα και τις αντιλήψεις του (συγκείμενο).
-
Ξεκινώντας την ανάγνωση εστιάστε στον
πρόλογο και τον επίλογο. Από εκεί θα αντλήσετε το βασικό θέμα του κειμένου αλλά
και το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας. Έπειτα, εντοπίστε στο
κείμενο συνδετικές λέξεις. Αυτές θα σας βοηθήσουν να βρείτε την οργάνωση της δομής του
κειμένου.
-
Πριν ξεκινήσετε να απαντάτε τα θέματα,
αναρωτηθείτε ποιες είναι οι βασικές ιδέες του κειμένου; Τί επιδιώκει ο
συγγραφέας; Σε ποιους απευθύνεται; Τί τονίζει; Τί προτείνει;
-
Πιστέψτε με θα σας πάρει λίγο χρόνο αυτή
η επεξεργασία, αλλά στην ουσία έχοντας κατανοήσει το κείμενο εξοικονομείτε
χρόνο από τις υπόλοιπες ασκήσεις και τα πολλά πισωγυρίσματα στο κείμενο, στα
οποία υπάρχει κίνδυνος μη εντοπισμού ή παράλειψης στοιχείων.
-
Διαβάστε προσεκτικά τα ζητούμενα και
παρατηρήστε τις μονάδες που δίνονται σε κάθε άσκηση!!!Αυτό βοηθά στο να
εντοπίσετε πόσα στοιχεία πρέπει να συμπεριλάβετε στην απάντησή σας.
-
Δείτε αναλυτικά το θέμα της έκθεσης:
Εντοπίστε το είδος του κειμένου που πρέπει να αναπτύξετε, το επικοινωνιακό
πλαίσιο, και τα ζητούμενα. Σκεφθείτε τη σύνδεση του κειμένου με το θέμα της
έκθεσης και αν αισθανθείτε ότι δεν κατανοείτε κάτι ή δεν είστε βέβαιοι, τότε
αφήστε το κείμενο να αποτελέσει για εσάς πηγή έμπνευσης και αφετηρία για τις
δικές σας ιδέες!
-
Μην ξεχνάτε πως όλες οι απαντήσεις
βρίσκονται μέσα στο κείμενο! Αυτό είναι ο οδηγός και σε αυτό θα πρέπει να
ανατρέχετε για να επιβεβαιώσετε τις απαντήσεις σας.
Τί ενδέχεται να
συναντήσω στο Θέμα Α του μη Λογοτεχνικού κειμένου;
· «Η
περίληψη με άλλη προσέγγιση»
1.
Συνοψίζω τις απόψεις του συγγραφέα έτσι
όπως εντοπίζονται στο κείμενο.
2.
Εστιάζω στο να παρουσιάσω συνοπτικά το
περιεχόμενο συγκεκριμένων παραγράφων του κειμένου.
3.
Εστιάζω στις ιδέες-προτάσεις του
συγγραφέα σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα κ.α.
ΘΕΜΑ Β:
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
· Ερωτήσεις
ανοιχτού τύπου:
-
« Ποια/Ποιες άποψη/-εις διατυπώνει ο
συγγραφέας σχετικά με….;»
-
«Στο κείμενο διατυπώνεται η άποψη Χ. Με
ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει ο συγγραφέας αυτή την άποψη;» ή «…. Εντοπίστε στο κείμενο στοιχεία που
επιβεβαιώνουν την άποψη του συγγραφέα;»
-
«Σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων να
αναπτύξετε/σχολιάσετε το περιεχόμενο της Χ παραγράφου: «……………………….».
-
Ο συγγραφέας στην 1η παράγραφο αναφέρει
την Χ άποψη. Να αναπτύξετε ένα σύντομο κείμενο 100-120 λέξεων στο οποίο θα
αντικρούετε αυτούς τους ισχυρισμούς του.
· Ερωτήσεις
κλειστού τύπου:
-
«Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις
αποδίδουν τις απόψεις του συγγραφέα ορθά (Σ) ή λανθασμένα (Λ)».
ΟΡΓΑΝΩΣΗ (Παραγράφου-
Επιχειρήματος):
-
«Να εντοπίσετε τον τρόπο οργάνωσης και
τα δομικά μέρη της παραγράφου Χ του κειμένου».ή
-
«Να παρουσιάσετε δύο τρόπους με τους
οποίους οργανώνεται ο λόγος στην Χ παράγραφο».
-
«Να παρουσιάσετε την οργάνωση του
επιχειρήματος στην Χ παράγραφό». ή «Στην Χ παράγραφο ο συγγραφέας εκφράζει την
άποψη του με το τάδε επιχείρημα. Τι επιτυγχάνει με αυτό; Επιτυγχάνει να πείσει;»
-
«Ο συγγραφέας του κειμένου χρησιμοποιεί
παραδείγματα και στατιστικά δεδομένα. Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σας, κάνει
αυτή την επιλογή;»
-
Sos!!
«Πώς ο τρόπος σύνδεσης ιδεών/απόψεων/επιχειρημάτων εξυπηρετεί τον σκοπό του
συγγραφέα;
(Εδώ απαντάμε συνδυαστικά αναλύοντας:
τρόπους ανάπτυξης παραγράφου, επαγωγική-παραγωγική συλλογιστική πορεία,
παρατακτική-υποτακτική σύνδεση, συνοχή παραγράφου/διαρθρωτικές λέξεις)
ΣΥΝΟΧΗ:
-
«Να εντοπίσετε τη νοηματική σχέση των
υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου…..»κ.α.
ΓΛΩΣΣΑ/ΥΦΟΣ:
-
Sos!!
« Να εντοπίσετε τις γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα στο κείμενο. Ποια
είναι η λειτουργία τους ή Τί στοχεύει ο συγγραφέας με αυτές του τις επιλογές;»
Γλωσσικές
επιλογές: (λεξιλόγιο, γραμματικοί χρόνοι, εγκλίσεις, σχήματα
λόγου, ρηματικά πρόσωπα, είδος σύνταξης, ευθύς ή/και πλάγιος λόγος, ύφος,
σημεία στίξης)
-
«Να εντοπίσετε στο κείμενο 3
παραδείγματα υποδηλωτικής- συνυποδηλωτικής(κυριολεκτικής-μεταφορικής) χρήσης
της γλώσσας»
-
Να εντοπίσετε 3 κειμενικούς δείκτες
(= γλωσσικές επιλογές) που να υποδηλώνουν ότι το ύφος του κειμένου είναι
επιστημονικό/καυστικό/επικριτικό/άμεσο-παραστατικό/ τυπικό-επίσημο κ.α.
-
«Ο συγγραφέας επιλέγει τη χρήση α’
ρηματικού προσώπου. Τί επιδιώκει με αυτή του την επιλογή; Να μεταφέρετε το Χ
απόσπασμα του κειμένου στο γ’ ενικό ρηματικό πρόσωπο. Ποιες αλλαγές παρατηρείτε
στο ύφος;»
-
«Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης.
Τί επιτυγχάνει με αυτή του την επιλογή ο συγγραφέας; Να μετατρέψετε τη σύνταξη
στην αντίστροφή της».
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ
ΠΛΑΙΣΙΟ/ΠΕΡΙΚΕΙΜΕΝΟ:
-
«Να εντοπίσετε 3 χαρακτηριστικά που
κατατάσσουν το κείμενο στο είδος Χ»
-
«Βασικό χαρακτηριστικό του επιστημονικού
λόγου είναι…. Να επιβεβαιώσετε την παρατήρηση αυτή με αναφορές μέσα από το
κείμενο».
-
«Το κείμενο ανήκει στο Χ είδος και τα
χαρακτηριστικά του είναι: α)….. β)…… γ)………. δ)………….. Να αναφέρεις ένα
παράδειγμα για το καθένα με αναφορές μέσα από το κείμενο».
-
Πως σχετίζεται ο τίτλος με το
περιεχόμενο του κειμένου. Να δώσετε έναν εναλλακτικό τίτλο που να δηλώνει:
α)Ειρωνεία, β)Σοβαρότητα/Τυπικότητα, γ) Χιούμορ. ή
-
«Σχολιάστε τον τίτλο του κειμένου. Βρίσκεται
σε άμεση σύνδεση με το περιεχόμενο του κειμένου;»
ΘΕΜΑ Γ:
Το θέμα αυτό αφορά το λογοτεχνικό κείμενο και πρόκειται για ερώτηση ερμηνευτικού
σχολιασμού (διαβάζω, κατανοώ, ερμηνεύω και αναλύω την προσωπική μου άποψη)
με αναφορά στους κειμενικούς δείκτες (τεχνικά στοιχεία: σχήματα λόγου,
εικόνες, μορφή στίχου κ.α, αλλά και χαρακτήρες και συγκείμενο: χρόνος, τόπος,
ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο τόσο του έργου όσο και του ίδιου του λογοτέχνη) και τεκμηρίωση
της προσωπικής άποψης σε ένα κείμενο 100-200 λέξεων.
Να θυμάστε δεν είναι
εφικτό να εξαντλήσετε όλα τα φιλολογικά στοιχεία του κειμένου. Ενδεικτικά αναφέρετε
αυτά τα στοιχεία που τεκμηριώνουν την απάντησή σας και πρέπει να τα
συμπεριλάβετε σε αυτή! Πώς; Ανοίγετε παρένθεση και εισαγωγικά και αναφέρετε το
χωρίο ανά περίπτωση!
ΠΡΟΣΟΧΗ:
-
Όταν εξετάζεστε σε ποίημα, αναφέρεστε σε
στίχους και στροφές.
-
Όταν εξετάζεστε σε πεζό κείμενο,
αναφέρεστε σε παραγράφους και αράδες.
-
Όταν σας ζητείται το θέμα του κειμένου
δεν κάνετε περίληψη! Το θέμα είναι μια ευρύτερη έννοια και μπορεί να σχετίζεται
με τους προβληματισμούς των ηρώων ή του λογοτέχνη, με ιδέες και αντιλήψεις της
εποχής που αποτυπώνονται στο έργο κ.α.
-
Μην ξεχνάτε τη δομή της παραγράφου που
δημιουργείτε!!Πρόκειται για παραγωγή λόγου, άρα τηρήστε τη Θεματική πρόταση-
Σχόλια/Λεπτομέρειες-Πρόταση Κατακλείδα και μην παραλείψετε συνδετικές λέξεις,
ώστε το κείμενό μας να έχει συνοχή.
-
Όταν σας ζητούν να σκιαγραφήσετε τον
ήρωα μην περιοριστείτε στην απλή παράθεση επιθέτων, αλλά παρουσιάστε την δράση
και τη συμπεριφορά του μέσα στο έργο ενισχύοντας την με πλούσιους
χαρακτηρισμούς και αντίστοιχα αποσπάσματα.
ΘΕΜΑ Δ: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Χρήσιμα tips:
-
Eστιάστε
στο είδος του κειμένου. Σε ποιον απευθύνεστε; Ποια είναι η επικοινωνιακή
περίσταση;Π.χ αν πρόκειται για ομιλία, θα χρειαστεί να έχετε προσφώνηση και να
χαιρετήσετε την εκδήλωση/ τον θεσμό κ.α.
-
Ως προς τη δομή τηρείστε τα δομικά μέρη
της παραγράφου και επιλέξτε όμορφες συνδετικές λέξεις. Κρατήστε τις παραγράφους
σας ισομερείς ως προς την ανάπτυξη για να μη δοθεί η εντύπωση ότι τα ζητούμενα
δεν αναπτύχθηκαν επαρκώς! Μην ξεχάσετε τη μεταβατική παράγραφο στα ζητούμενα
(είναι αναγκαία πλέον αν και εγώ δεν την συμπαθώ!!). Φτιάξτε πρόλογο με αγάπη,
γιατί είναι η πρώτη εντύπωση που θα δώσετε. Φτιάξτε επίλογο με αγάπη, γιατί
είναι το στίγμα σας και οι ιδέες που θέλετε να κρατήσει για σας ο αναγνώστης
σας που δεν σας γνωρίζει!
-
Διατηρήστε ενιαίο ύφος! Μην κάνετε χρήση
πολλών ρηματικών προσώπων και προσπαθήστε να μην χρησιμοποιείτε λόγιο και
καθημερινό λεξιλόγιο ταυτόχρονα! Χρησιμοποιείστε λέξεις και φράσεις που να
μπορείτε να τις εντάξετε στο δικό σας ύφος!!
-
Ένα κακώς κείμενο ή παρερμηνεία της
παραγωγής λόγου στις Πανελλήνιες είναι η τάση των εκπαιδευτικών να ζητούν από
τα παιδιά να υπερβούν το μέσο όρο, να πρωτοτυπήσουν και να ξεχωρίσουν. Οι
μαθητές εκλαμβάνετε την οδηγία αυτή ως επιτακτική ανάγκη χρήσης περίπλοκων
συνδέσεων των προτάσεων και βαρύγδουπων λέξεων. Το αποτέλεσμα; Ποικίλα
εκφραστικά λάθη και νοηματικά κενά για τους περισσότερους! Επενδύστε στο
πλούσιο φυσικό ύφος και στη φυσική ροή των ιδεών που εν τέλει θα σας οδηγήσει
στο να παραδώσετε ένα κείμενο μεστό περιεχομένου και νοήματος όπου οι ιδέες θα
διαδέχονται η μία την άλλη. Φροντίστε τη σύνταξη και τα σημεία στίξης, αλλά και
την ορθογραφία και φυσικά διατηρήστε το γραπτό σας καθαρό!
-
Να θυμάστε πως γραπτό χωρίς την δική σας
προσωπικότητα δεν είναι ποτέ ένα επιτυχημένο γραπτό, αλλά μια άχρωμη τυπική
συρραφή σχεδιαγραμμάτων των καθηγητών και των βοηθημάτων και πιστέψτε με δεν
διαγωνίζονται αυτοί!
Υ.Γ: Οι παρατηρήσεις
των ασκήσεων και η διατύπωσή του είναι ενδεικτικές.
Καλή επιτυχία σε όλους
τους μαθητές από καρδιάς!
Επιμέλεια:
Χριστίνα Γιαννιώτη,
Φιλόλογος
Follow & Like : Teacher's Blog
