ΝΑΙ στον φίλο, ΟΧΙ στο ξύλο
Ένα από τα ζητήματα που έχει απασχολήσει τους ερευνητές της παιδικής
ψυχολογίας, εκπαιδευτικούς και γονείς είναι η αύξηση της σωματικής και λεκτικής
βίας στον σχολικό χώρο. Όλο και περισσότερα είναι τα κρούσματα καθημερινά, που αποτελούν
εστία προβληματισμού.
Ο επιστημονικός όρος που προσδιορίζει το φαινόμενο του σχολικού
εκφοβισμού ή αλλιώς bullying, στηρίζεται στην νεανική παραβατικότητα και τη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή
συνομήλικων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος και αναστάτωση. Ο βίαιος αυτός εκφοβισμός που παρατηρείται ανάμεσα
στους μαθητές αναφέρεται στην εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς με στόχο άτομα
που είναι δύσκολο να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Ένας ακόμη ορισμός σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία είναι ότι «bullying», δέχεται ένας μαθητής όταν επανειλημμένα είναι εκτεθειμένος σε αρνητικές ενέργειες εκ μέρους ενός ή περισσότερων άλλων μαθητών, οι οποίες εκδηλώνονται ως μορφές βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς. Η ειδοποιός διαφορά αυτής της μορφής βίας σε σχέση με τις υπόλοιπες, είναι η
επιβολή της βούλησης ενός μέρους προς έναν άλλο με σκοπό την πρόκληση ζημιάς ή
βλάβης μέσα στα πλαίσια, π.χ. και της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Σύμφωνα με τον Olweus ένας μαθητής εκφοβίζεται ή θυματοποιείται
όταν εκτίθεται επανειλημμένα και για αρκετό χρονικό διάστημα σε αρνητικές
πράξεις άλλου ή άλλων μαθητών που εκδηλώνονται ως μορφές βίαιης ή επιθετικής
συμπεριφοράς. Ο Rigby (1996, στο Suckling & Temple
2001), απαριθμεί ως ουσιώδη χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού τα εξής:
- Την πρόθεση του δράστη να βλάψει
- Την πραγματοποίηση της βίαιας πρόθεσης
- Τη βλάβη/ζημιά του στόχου- θύματος
- Την κυριαρχική επιβολή του δράστη επί του θύματος (με την εξουσία του/της)
- Την έλλειψη συχνά δικαιολογίας για την πράξη
- Την επανάληψη της συμπεριφοράς ξανά και ξανά
- Την ικανοποίηση που αντλεί ο δράστης από τη βλάβη του θύματος.
Ο σχολικός εκφοβισμός λοιπόν, ανάλογα με τα μέσα που χρησιμοποιεί ο
δράστης για να βλάψει το θύμα παίρνει διάφορες μορφές(Boulton,Καρέλλου,
Λανίτη, Μανούσου & Λεμονή,2001. Espelage
&Swearer,2003.Κωνσταντίνου & Ψάλτη,2007. Olweus Bullying Prevention Program,2007a. Sharp & Smith,1994.
Suckling
& Temple, 2001)). Περιληπτικά θα αναφέρουμε κάποιες από
αυτές:
α. Τον άμεσο ή σωματικό εκφοβισμό (physical bullying):
ο θύτης μεταχειρίζεται φυσική βία (π.χ. γρονθοκοπήματα, κλωτσιές, σπρωξιές).
β. Το λεκτικό εκφοβισμό (verbal bullying):εδώ
ο δράστης ενοχλεί κατ’εξακολούθηση το στόχο του (π.χ. τον κοροϊδεύει, του
βγάζει παρατσούκλια, τον βρίζει και γενικότερα βωμολοχεί).
γ. Τον έμμεσο ή κοινωνικό εκφοβισμό (social bullying):
εδώ ο δράστης χρησιμοποιεί την κοινωνική απομόνωση του θύματος και τον
αποκλεισμό από τις παρέες, καθώς και την χειραγώγηση της ομάδας εναντίον του
θύματος (φόβος για την μοναξιά και την διαφοροποίηση από την ομάδα)
δ. Τον εκφοβισμό (extortion): σε αυτή την μορφή εκφοβισμού οι
δράστες με απειλές και εκβιασμούς εξαναγκάζουν τα θύματα να κάνουν πράγματα που
υπό άλλες συνθήκες δεν θα ενέδιδαν (π.χ. να τους να δώσουν το χαρτζιλίκι τους ή
το φαγητό τους)
ε. Τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyberbullying): με την χρήση ηλεκτρονικών μέσων π.χ. facebook,κινητά τηλέφωνα ο δράστης πολλές φορές
εκθέτει προσωπικά δεδομένα του θύματος με σκοπό να τον εκθέσει και να γίνει ο
περίγελος όλων. Τέλος υπάρχουν και άλλες, μορφές σχολικού εκφοβισμού όπως είναι
ο σεξουαλικός, ο ρατσιστικός και οπτικός που δεν θα αναπτύξουμε σε αυτό το
άρθρο..
Στο σημείο αυτό θα αναφέρουμε στρατηγικές που πρέπει να
ακολουθήσουν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί για την κινητοποίηση τους ως
προς την εξάλειψη του φαινομένου «Σχολικός
Εκφοβισμός», έτσι:
- Ενημέρωση για το πρόβλημα – την ύπαρξη του
- Βελτίωση των σχέσεων μεταξύ τους
- Μεσολάβηση για την εξάλειψη του φαινομένου
- Θέσπιση σαφών κατά του σχολικού εκφοβισμού
- Υποστήριξη και προστασία των θυμάτων
Σημαντικό ρόλο πρέπει να έχουν οι
εκπαιδευτικοί, στην οργάνωση προγραμμάτων, στην μεσολάβηση μεταξύ των θυτών, θυμάτων
και των γονέων τους. Ο στόχος πάντα είναι η δημιουργία ενός σχολείου όπου ο
σχολικός εκφοβισμός δεν θα είναι από κανέναν ανεκτός, διότι εάν υποκύψουμε
μπορεί και εμείς να βρεθούμε στην θέση του θύματος... Βοηθάμε τους
μαθητές-παιδιά μας γιατί μας έχουν ανάγκη για να ξεχωρίσουν το σωστό από το
λάθος, το καλό από το κακό.. καλή είναι η ανεξαρτησία των παιδιών αλλά αφού
πρώτα έχουν διδαχθεί τα όρια της αλλά και τα δικά τους..
Επιμέλεια: Λάλου Σπυριδούλα Μαρία
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Φροσύνης, Α.,
Λαμπής Σ. & Μπούκικας, Κ.2008:2
2.Besag,E.V.1989 & Olweus,D.1993
3.Sampson, R.2002:13
4. Rigby (1996, Suckling & Temple 2001)
5. Boulton,Καρέλλου, Λανίτη, Μανούσου & Λεμονή,2001
6. Espelage &Swearer,2003.Κωνσταντίνου & Ψάλτη,2007
7. Olweus Bullying Prevention Program,2007a
8. Sharp & Smith,1994
