Προβλήματα επικοινωνίας στην σχολική τάξη, ο ρόλος του εκπαιδευτικού

  Αποτελεί συχνό φαινόμενο ο δάσκαλος, ο καθηγητής αλλά και κάθε βαθμίδας εκπαιδευτικός να αντιμετωπίζει προβλήματα επικοινωνίας μέσα στην τάξη του. Με τον όρο «επικοινωνία» εννοούμε, τη διαδικασία της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων. Υπάρχει δηλαδή πομπός και δέκτης. Για να είναι ουσιαστική και ποιοτική οφείλουν να τηρούνται διάφορες συνθήκες και από τις δύο πλευρές. Για παράδειγμα να υπάρχει ήπιο κλίμα συζήτησης, κατανόηση και σεβασμός, μπορεί να είναι ακόμη και αυθόρμητη συζήτηση αλλά με όρια.

  Σύμφωνα με τους θεωρητικούς και ερευνητές της επικοινωνίας (Gordon,1970), έγινε προσπάθεια προσδιορισμού των συμπεριφορών που δυσχεραίνουν την επικοινωνία. Έτσι οι φραγμοί αυτοί είναι η απειλή, προσταγή, όταν ο πομπός δίνει εντολές στον δέκτη και η απειλή- προειδοποίηση, όταν σχεδόν πάντα επισημαίνει ο ομιλητής στον συνομιλητή τις αρνητικές συνέπειες των πράξεων του. Το ίδιο ισχύει και για το συνεχόμενο κήρυγμα ή αλλιώς ηθικολογία περί πρέπει ή δεν πρέπει. Αυτή η κατάσταση φέρνει το άτομο και συγκεκριμένα εδώ τον μαθητή σε έναν εκνευρισμό αλλά και σε μείωση της αυτοπεποίθησης του.

  Ακόμη, οι υποδείξεις με επικριτικό τρόπο και όχι η συμβουλή και προτροπή οδηγεί στον ίδιο δρόμο την επικοινωνιακή σχέση μαθητή με μαθητή αλλά και μαθητή με δάσκαλο. Τέλος, η γελοιοποίηση και ο σαρκασμός όταν αποδίδει έναν αρνητικό χαρακτηρισμό στον συνομιλητή του, που τον προσβάλλει ως προσωπικότητα μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα και πολλές φορές την παντελή έλλειψη επικοινωνίας.

  Σημαντική λοιπόν είναι η συμβολή και ο ρόλος του εκπαιδευτικού, με παιδαγωγική-συμβουλευτική δράση. Είναι αναγκαίο ο εκπαιδευτικός να έχει εκπαιδευτεί, να είναι εξοικειωμένος και να έχει αναπτύξει τις δεξιότητες τις επικοινωνίας, προκειμένου να δημιουργήσει ήρεμο κλίμα στην τάξη του αλλά και ποιοτικές σχέσεις με τους μαθητές του. Η πρακτική αυτή βασίζεται στην προσωποκεντρική και φαινομενολογική θεωρία του Rogers(1942,1951,1961.Pervin&John,2001).

  Με βάση την θεωρία αυτή αναπτύσσονται κάποιες προϋποθέσεις που διευκολύνουν την επικοινωνία του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του. Αυτές είναι η ενσυναίσθητη κατανόηση(empathy), που χαρακτηρίζει τη προσπάθεια του ατόμου να κατανοήσει έναν άλλον άνθρωπο «σαν να» είναι αυτός, να μπει δηλαδή στην θέση του, να νιώσει όπως εκείνος. Κάτι τέτοιο πολλές φορές είναι δύσκολο έως και ακατόρθωτο, ακόμη και προσβλητικό προς τους μαθητές όταν γίνεται με τον λάθος τρόπο. Οι φράσεις «σε καταλαβαίνω» ή «το έχω περάσει και εγώ» δεν είναι πάντοτε βοηθητικές. Ο καθένας νιώθει πως το πρόβλημα του είναι μοναδικό και πως δεν το έχει βιώσει κανένας άλλος, γι’ αυτό θέλει προσοχή στον χειρισμό από τον εκπαιδευτικό.

  Η ζεστασιά και άνευ όρων θετική αναγνώριση, αποδοχή και η εκτίμηση προς τον μαθητή είναι μια ακόμη προϋπόθεση. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να εκτιμά και να μην διακρίνει τους μαθητές του. Είναι όλοι ίσοι στα μάτια του. Η αυθεντικότητα και η αυτοαποκάλυψη του σύμβουλου-εκπαιδευτικού είναι η γνησιότητα και η άμεση διαθεσιμότητα στις ανάγκες των μαθητών του, να είναι δηλαδή αληθινός και όχι να παίζει κάποιο ρόλο. Ιδιαίτερη σημασία έχει για το παιδί η άνευ όρων θετική αναγνώριση και η αποδοχή.

  Τελευταία προϋπόθεση είναι η εννοιολογική και αντιληπτική ικανότητα, να κατανοεί και να αξιολογεί τις δυσκολίες του μαθητή, να προβλέπει μελλοντικές αντιδράσεις και επιπτώσεις των πράξεων του, καθώς να είναι γνώστης της επίλυσης όσων προαναφέρθηκαν.

  Συμπεραίνουμε πως ο ρόλος του εκπαιδευτικού μέσα στην σχολική τάξη ως σύμβουλος και διευκολυντής, προσφέρει στον μαθητή μια ευελιξία αλλά και ηρεμία, αφού ο εκπαιδευτικός βλέπει τους μαθητές ως άτομα και όχι ως αντικείμενα γνωστικού ενδιαφέροντος. Αυτό κατ’επέκταση εκτός από την ψυχολογική βοήθεια και στήριξη στους μαθητές βοηθά και τον εκπαιδευτικό να εφαρμόσει το έργο του. Γιατί αν δεν δοθεί η κατάλληλη έμφαση στην λύση τέτοιων ζητημάτων από τον εκπαιδευτικό είναι δύσκολο να εμβαθύνει σε γνωστικά θέματα.

Επιμέλεια: Λάλου Σπυριδούλα-Μαρία
Εκπαιδευτικός

ΠΗΓΕΣ

Gordon,1970

Rogers(1942,1951,1961.Pervin&John,2001)

Χρυσή Γ.Χατζηχρήστου «Δεξιότητες επικοινωνίας»