Ποιες είναι οι κατάλληλες συνέπειες για τα παιδιά

Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά, οποιασδήποτε ηλικίας, να είναι οι γονείς τους συνεπείς σε θέματα πειθαρχίας. Όταν οι γονείς δεν είναι συνεπείς στις δηλώσεις και τις πράξεις τους, τα παιδιά είναι πιθανό να τους μιμηθούν. Τι σημαίνει όμως πειθαρχώ ένα παιδί; Ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος ένα παιδί να αντιληφθεί το λάθος στην συμπεριφορά του;

Η επιλογή των κατάλληλων συνεπειών (δε θα χρησιμοποιήσουμε τη λέξη τιμωρία, καθώς δε θεωρώ πως είναι η κατάλληλη), είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος της διαμόρφωσης της συμπεριφοράς στα παιδιά. Είναι αρκετά δύσκολο για ένα νέο γονιό να επιλέξει τις σωστές συνέπειες για κάθε κατάσταση ξεχωριστά.

Η κατηγοριοποίηση των κατάλληλων συνεπειών για τα παιδιά

Οι «κατάλληλες συνέπειες», λοιπόν, έχουν θετικό αντίκτυπο στα παιδιά, μιας και τα διδάσκουν πως τα ίδια έχουν τον έλεγχο της δικής τους συμπεριφοράς, ακόμη και όταν δεν είναι εκεί οι γονείς τους. Φυσικά είναι σημαντικό οι συνέπειες να ταιριάζουν στην αναπτυξιακή φάση που βρίσκεται το παιδί.

Αν μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε αυτές τις συνέπειες, θα τις κατατάσσαμε σε δύο κατηγορίες.

·         Φυσικές συνέπειες, είναι όσα συμβαίνουν χωρίς παρέμβαση, ως αποτέλεσμα της συμπεριφοράς των παιδιών. Για παράδειγμα, όταν δεν διαβάσουν για ένα τεστ η φυσική συνέπεια είναι η κακή βαθμολογία.

·         Λογικές συνέπειες είναι όσα κάνουν οι γονείς, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιληφθούν ότι η επιλογή τους να πράξουν με έναν άσχημο τρόπο, φέρει κάποιες δυσάρεστες παρενέργειες. Οι λογικές συνέπειες, δεν είναι σε καμία περίπτωση επιβλαβείς σωματικά ή ψυχικά. Στόχος είναι να διδάξουμε τα παιδιά για το σωστό και το λάθος. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι, όταν τα παιδιά αρνούνται να πέσουν για ύπνο την ώρα που πρέπει, να τα βάζετε λίγο νωρίτερα για ύπνο. Αυτή η συνέπεια, έχει άμεση σχέση με τη δική τους συμπεριφορά και είναι απόλυτα λογική με βάση την κατάσταση. Για τα παιδιά είναι δυσάρεστη αρκετά και φυσικά δε θα επιθυμούν τη συνέπεια αυτή επαναλαμβανόμενα. Έτσι, εξυπηρετεί ως κίνητρο, ώστε αλλάξουν την συμπεριφορά.

H επιλογή μιας συμπεριφοράς συνεπάγεται και επιλογή της αντίστοιχης συνέπειας

Και στις 2 παραπάνω περιπτώσεις, τα παιδιά βλέπουν πως τη στιγμή που επιλέγουν μία συμπεριφορά, την ίδια στιγμή επιλέγουν και τη συνέπειά της. Η αντίληψη αυτή από τα παιδιά μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι να συζητηθούν οι συνέπειες μπροστά στα παιδιά. Δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί μυστήριο για τα παιδιά τι θα συμβεί αν πράξουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο, καθώς αυτό θα τους δημιουργήσει ανασφάλεια και άγχος. Θα πρέπει να έχουν ξεκάθαρα στο μυαλό τους τι θα συμβεί με βάση τους κανόνες που θέτει η κάθε οικογένεια. Εφόσον πλέον γνωρίζουν τι θα συμβεί, μπορούν να δουν πως η αποφυγή μίας αρνητικής συμπεριφοράς θα είναι επωφελής για τα ίδια. Ο δεύτερος και πολύ σημαντικός τρόπος για τα παιδιά είναι να διατηρούμε την ηρεμία μας, όταν τα παιδιά συμπεριφερθούν με λάθος τρόπο. Όταν θυμώνουμε, αυτόματα για τα παιδιά γινόμαστε εμείς το θέμα και όχι τα ίδια. Όταν παραμένουμε ήρεμοι, τα παιδιά κλονίζονται και αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της κατάστασης. Επίσης, η ηρεμία εξαλείφει τον αγώνα εξουσίας που πολλές φορές αποσπά την προσοχή των παιδιών, έτσι εστιάζουν σε αυτό που έχει πραγματικά σημασία και που ξεκίνησε την αλυσίδα των συνεπειών και αυτό είναι η δική τους συμπεριφορά.

Η αντιστοίχιση των συνεπειών στο κάθε ηλικιακό γκρούπ

Όπως προανέφερα, οι συνέπειες πρέπει να ταιριάζουν στην ηλικία του παιδιού, αλλιώς δεν μπορεί να τις αντέξει και να τις κατανοήσει σωστά.

Τα βρέφη δεν πρέπει να τιμωρούνται. Όταν επιθυμούμε να αλλάξουμε μία συμπεριφορά σε ένα τόσο μικρό παιδί, καλό είναι να αλλάξετε τον τόνο της φωνής σας, καθώς τα βρέφη είναι πολύ ευαίσθητα στον τόνο της φωνής που χρησιμοποιείται, και συνήθως αρκεί ένα απλό «όχι» σε συνδυασμό με την ανακατεύθυνση. Μία ανακατεύθυνση θα μπορούσε να τραβήξει την προσοχή του με κάτι διαφορετικό.

Τα νήπια, εάν δεν καταφέρετε να τα ανακατευθύνετε, όπως αναφέρθηκε πριν, μία συνέπεια που μπορεί να βοηθήσει είναι να ορίσετε ένα συγκεκριμένο σημείο μέσα στο σπίτι, είτε αυτό είναι μία καρέκλα, ένα σκαμπό και να βάλετε το παιδί εκεί για κάποια λεπτά. Η διάρκεια παραμονής εκεί, δεν πρέπει να είναι μεγάλη. Το βασικό είναι πως όση ώρα διαρκεί ο χρόνος στην καρέκλα, δεν πρέπει να ασχοληθείτε με το παιδί, ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Σε ό,τι αφορά τη διάρκεια, καλό είναι να αντιστοιχεί στην ηλικία του παιδιού. Για παράδειγμα, αν το παιδί είναι 3 ετών, η παραμονή στην καρέκλα θα πρέπει να είναι 3 λεπτά.

Στις ηλικίες 6-8 ετών τα χρονικά όρια και οι συνέπειες είναι επίσης αποτελεσματικές στρατηγικές πειθαρχίας για αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Πρέπει να παραμένετε σταθεροί στις συνέπειες, αλλιώς διακινδυνεύετε να υπονομεύσετε την συνέπεια σας ως γονείς. Τα παιδιά πρέπει να πιστεύουν πως όσα λέτε τα εννοείτε, φυσικά αυτό δεν σημαίνει να μην δίνετε περιθώριο λάθους στα παιδιά αλλά ως επί το πλείστον πρέπει να λειτουργείται με βάση όσα λέτε.

Είναι σημαντικό να μην κάνετε μη ρεαλιστικές δηλώσεις τιμωρίας. Η αξιοπιστία είναι πολύτιμη για έναν γονιό και δεν πρέπει να τη χάνετε, ακόμη και σε ένα πλαίσιο συνεπειών δημιουργείτε ασφάλεια στο παιδί όταν όσα λέτε τα τηρείτε. Οι υπερβολικές τιμωρίες μπορεί να σας αποδυναμώσουν και να δημιουργήσουν στο παιδί την αίσθηση πως δεν έχει κίνητρο να αλλάξει.

Στην προεφηβική ηλικία τα παιδιά ζητούν περισσότερη ανεξαρτησία και ευθύνη, οπότε το να τους επιτρέψουμε να αναλάβουν την ευθύνη είναι σημαντικό μάθημα για τα παιδιά. Όταν το παιδί επιλέγει να μην τελειώσει μία εργασία για το σχολείο, θα πρέπει να του επιτρέψετε να απολογηθεί στην δασκάλα του ή να υποστεί την κακή βαθμολογία. Οι γονείς είναι φυσικό να επιθυμούν να προλάβουν μία τέτοια κατάσταση που θα φέρει σε δύσκολη θέση το παιδί τους, αλλά μακροπρόθεσμα είναι σημαντικό να αφήσουμε τα παιδιά να αποτύχουν μερικές φορές, ώστε να αντιλαμβάνονται ποιες είναι οι υποχρεώσεις τους και ποιες οι συνέπειες. Ωστόσο, αν το παιδί σας δε φαίνεται να μαθαίνει από φυσικές συνέπειες, δημιουργήστε μερικές τις δικές σας, για να βοηθήσετε να αλλάξετε τη συμπεριφορά. Η αφαίρεση των προνομίων, όπως τα ηλεκτρονικά, μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματική συνέπεια αυτής της ηλικιακής ομάδας (για κάποιο λογικό χρονικό διάστημα).

Μέχρι την εφηβεία, έχουν τεθεί οι βάσεις και το παιδί γνωρίζει τι είναι οι συνέπειες. Φυσικά, δε σημαίνει πως ο ρόλος σας ως γονείς τελείωσε εδώ και πως δεν πρέπει πλέον να υπάρχουν όρια. Η συμπεριφορά σας θα πρέπει να είναι σταθερή και να τη διέπει η συνέπεια.

Χρειάζεται να υπάρχουν κανόνες (όπως στις συναντήσεις με φίλους, στη παραμονή του εκτός σπιτιού) και αυτοί οι κανόνες να έχουν συζητηθεί επαρκώς με τον έφηβο, ώστε να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις. Το πιστεύετε ή όχι, οι έφηβοι εξακολουθούν να θέλουν και να χρειάζονται να ορίσετε όρια και να επιβάλλετε την τάξη στη ζωή τους, ακόμα και όταν τους παρέχετε μεγάλη ελευθερία και υπευθυνότητα. Θυμηθείτε να δώσετε στον έφηβο κάποιο έλεγχο πάνω στα πράγματα. Όχι μόνο αυτό θα περιορίσει τον αριθμό των αγώνων εξουσίας που έχετε, αλλά θα βοηθήσει τον έφηβό σας να σέβεται τις αποφάσεις που πρέπει να πάρει. Θα μπορούσατε να επιτρέψετε σε έναν νεαρότερο έφηβο να λάβει αποφάσεις σχετικά με τα ρούχα του σχολείου, τα είδη μαλλιών ή ακόμα και την κατάσταση του δωματίου του.

Η δύναμη της θετικής ενίσχυσης

Το σημαντικότερο όλων, όμως, είναι τα παιδιά να γνωρίζουν εκτός από το τι δεν πρέπει να κάνουν, τι κάνουν σωστά! Τα παιδιά, ακόμη και αν δεν το δείχνουν, αποζητούν την έγκριση και την ενίσχυσή σας. Θέλουν την αναγνώριση από εσάς.

Επιμέλεια:

Αδαμοπούλου Κωνσταντίνα - Ψυχοθεραπευτής

Follow & Like: Αδαμοπούλου Κωνσταντίνα-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/ Ψυχολόγος BSc, MSc

Teacher's Blog